Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ
ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ
ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ
Επιμέλεια Λευτέρη Ηλιάκη
(Προέδρου ΠΕΑΕΑ Κρήτης)
(Προέδρου ΠΕΑΕΑ Κρήτης)
Το 1953 ο υπουργός των Εξωτερικών των ΗΠΑ Φόστερ Ντάλλες δηλώνει επίσημα «ότι οι ΗΠΑ θα καταβάλουν κάθε νόμιμή (!) προσπάθεια για την απελευθέρωση των λαών, που ζουν υπόδουλοι υπό το κομμουνιστικό καθεστώς….».
Η δήλωση αυτή οδήγησε αμέσως σχεδόν, σε μια υστερική δίωξη και καταδίκη πολλών επιστημόνων, που εργάζονταν στα κέντρα πυρηνικών ερευνών, για δήθεν «…πολεμική κατασκοπία υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης…». Τότε καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε το ζεύγος Ρόζερμπεγκ που προκάλεσε παγκόσμια αντίδραση. Αυτή η εγκληματική υστερία άρχισε να μεταδίδεται και σε άλλες χώρες του καπιταλιστικού στρατοπέδου. Ο Γερμανός καγκελάριος Αντενάουερ δήλωσε στα μέσα του Απρίλη 1953, «…η ασφάλεια της Γερμανίας, για την αντιμετώπιση του σοβιετικού κινδύνου, βασίζεται αποκλειστικά στο στοκ των ατομικών βομβών των ΗΠΑ…».
Αλλά και στο Ισραήλ άρχισε να εντείνεται η αντικομμουνιστική υστερία, γεγονός που ανάγκασε τη Μόσχα να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις μαζί του.
Αποκορύφωμα της αντικομμουνιστικής υστερίας αποτέλεσε η δήλωση του προέδρου των ΗΠΑ Αϊζανχάουερ που σε πολιτικό του λόγο τόνισε ότι «…θα ελευθερώσουμε όλους τους λαούς που στενάζουν κάτω από τον σοβιετικό δεσποτισμό.
Φυσικό ήταν, ύστερα από τέτοιες προκλήσεις και απειλές, η σοβιετική κυβέρνηση, με εισήγηση του ίδιου του Στάλιν, να θεσπίσει μέτρα για την πάταξη της εσωτερικής, αντιπολίτευσης των αντιφρονούντων και, φυσικά, των κατασκόπων και δολιοφθορέων που, με τη μεταπολεμική χαλάρωση των μέτρων επαγρύπνησης, είχαν κατορθώσει να διεισδύσουν στον κρατικό και κομματικό μηχανισμό της χώρας. Αυτά τα μέσα σε αρκετές περιπτώσεις στράφηκαν και εναντίον αθώων, λόγω του επικρατήσαντος κλίματος αστάθειας και οξύτητας στη διεθνή και εσωτερική πολιτικοστρατιωτική κατάσταση.
Στις 5 του Μάρτη του 1953 πέθανε ο Στάλιν από εγκεφαλικό επεισόδιο, σύμφωνα με τη γνωμάτευση των θεράποντων ιατρών του.
Η είδηση του θανάτου του προκάλεσε πολύ μεγάλη συγκίνηση στο σοβιετικό λαό που τον θεωρούσε ως ενσαρκωτή της νίκης κατά του φασισμού, δημιούργησε όμως και πολλές υποψίες ως προς τα αίτια του θανάτου του. Η άποψη, που υποστηρίχτηκε από πολλούς, ότι ο θάνατος του προκλήθηκε με επέμβαση του ιατρικού του περιβάλλοντος, δεν φαίνεται απίθανη. Κι αυτό γιατί όπως αποδείχτηκε αργότερα, μερικά από τα μέλη που αποτέλεσαν το προεδρείο του Υπουργικού Συμβουλίου ανήκαν στη λεγόμενη «εσωτερική αντιπολίτευση» η οποία αποτελείτο από παλαιούς τροτσκιστές και μπουχαρινικούς ως κι από άτομα που λάβαιναν απ΄ ευθείας εντολές από τις αμερικανικές υπηρεσίες κατασκοπείας. Σ΄ αυτό το νέο προεδρείο είχαν εκλεγεί ο Μαλέγκωφ, ως πρόεδρος και οι Μπερια, Γκαγκάνοβιτς, Μολότωφ και Μπουλγάνιν ως πρώτοι αντιπρόεδροι.
Με εξαίρεση, ίσως, του Μολότοφ και του Μαλένκωφ οι υπόλοιποι και ιδιαίτερα ο Μπέρια ήταν μυημένοι στην αντισταλινική συνωμοσία. Η άνοδος τέτοιων αντισοβιετικών στοιχείων, αλλά και πολλών άλλων, όπως π.χ. του Χρουστσώφ, στα ανώτατα αξιώματα του κόμματος και του κράτους υπήρξε, όπως βεβαιώνεται από νεότερους σχολιαστές, «…αποτέλεσμα της χαλάρωσης των μέτρων επαγρύπνησης κατά τη διάρκεια του μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου….».
Και η χαλάρωση αυτή οφείλεται, εν μέρει, και στον ίδιο το Στάλιν, ο οποίος, με σκοπό να διατηρήσει την ενότητα του σοβιετικού λαού κατά τη διάρδκεια της γερμανικής εισβολής, είχε προχωρήσει σε «παραχώρηση ελευθεριών, που θεωρούνταν ως μη αποδεκτές σε μια περίοδο κρίσιμης εμπόλεμης κατάστασης…», χωρίς να λάβει υπόψή του την συνεχώς αυξανόμενη ισχύ της παγκόσμιας αντίδρασης των καπιταλιστικών χωρών.
Η κρίση ανάμεσα στα μέλη του νέου προεδρείου του Υπουργικού Συμβουλίου ξέσπασε λίγες μέρες μετά την συγκρότησή του με τον εξαναγκασμό του Μαλέγκωφ να παραιτηθεί και να αντικατασταθεί από το Χρουστσώφ.
Την ίδια αυτή εποχή αρχίζει και η κλιμακωτή άνοδο του Χρουστσώφ στα ανώτατα κομματικά και κρατικά κλιμάκια της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποιος δεν ευθύνεται μόνο για την αποσταλινοποίηση αλλά και για τη μετέπειτα πολιτική του Γκορμπατσόφ και, τελικά, για τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Στις 10 Ιούλη 1953 καταγγέλλεται ο Μπέρια ως πράκτορας ξένων δυνάμεων που εκτός των άλλων προσπάθησε να διαλύσει το Κομμουνιστικό Κόμμα και να επαναφέρει στη χώρα το καπιταλιστικό σύστημα.
Στις 23 Δεκέμβρη του 1953 ο Μπέρια και έξι συνένοχοί του δικάστηκαν και εκτελέστηκαν, η σπείρα του, όμως, δεν εξαρθρώθηκε και συνέχισε, ανενόχλητη το εγκληματικό της έργο με πρωτεργάτη του Χρουστσώφ.
Μια απρογραμμάτιστη πολιτική εφαρμώστηκε δήθεν για την ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου του λαού και την αύξηση των καταναλωτικών αγαθών, κατά απομίμηση της πολιτικής των καπιταλιστικών χωρών και οδήγησε τελικά σε καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος χωρίς κανένα πρακτικό όφελος.
Στο μεταξύ συνεχίζονταν, τόσο εκ μέρους των ΗΠΑ όσο και της Βρετανίας, οι πάσης φύσεως προκλήσεις και απειλές (έμμεσες και άμεσες) προς τη Σοβιετική Ένωση. Στις 26 του Μάρτη 1954 οι Αμερικανοί εκτοξεύουν μια καινούργια υδρογονοβόμβα στον Ειρηνικό, για να ερευνήσουν, δήθεν, το ρόλο των πυρηνικών ακτινοβολιών στο περιβάλλον και τα έμβυα όντα, ενώ ο ίδιος ο Ντάλλες δηλώνει ότι οι ΗΠΑ είναι υποχρεωμένες να επέμβουν στην Ινδοκίνα, σε βοήθεια των Γάλλων που κινδύνευαν από τη δράση των κομμουνιστών Βιετ Μίνχ.
Παρά την αντίδραση του Ήντεν, αλλά και πολλών Αμερικανών πολιτικών οι ΗΠΑ επεμβαίνουν στο Βιετνάμ και μάλιστα μετά την αποχώρηση των Γάλλων από την περιοχή.
Το Γενάρη του 1955 παραιτείται ο Μαλέγκωφ ως πρόεδρος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ, με αντιπρόεδρο το Χρουστσόφ ο οποίος γίνεται ουσιαστικά ο ρυθμιστής της πολιτικής της ΕΣΣΔ. Μεταξύ των πρώτων ενεργειών του περιλαμβάνεται η συνθήκη ειρήνης με την Αυστρία, η αποκατάσταση φιλικών σχέσεων με την Αυστρία, η αποκατάσταση φιλικών σχέσεων με τη Γιουγκοσλαβία και το άνοιγμα των συνόρων με τις δυτικές χώρες. Είναι φανερό, όμως, ότι όλες αυτές οι ειρηνικές ενέργειες του Χρουστσώφ (σε μια περίοδο έντονης αντικομμουνιστικής και αντισοβιετικής δραστηριότητας των Δυτικών) συνετέλεσαν από τη μια μεριά στο να αυξηθεί η διείσδυση πρακτόρων στη χώρα και από την άλλη στο να ενθαρρύνεται η εσωτερική αντιπολίτευση και οι ολίγοι νοσταλγοί του καπιταλιστικού καθεστώτος. Ιδιαίτερα η εσπευσμένη απόφαση που πάρθηκε στις 15 Αυγούστου, για την υπογραφή της συνθήκης με την Αυστρία, το Δεκέμβρη 1955 άφησε ακάλυπτα τα σύνορα του Ανατολικού κόσμου, μια που η Σ.Ε. δέχτηκε να αποσύρει πρόωρα όλες τις στρατιωτικές δυνάμεις κατοχής από το αυστριακό έδαφος, παρά τα όσα είχαν συμφωνήσει όλοι οι σύμμαχοι που είχαν λάβει μέρος στον αντιναζιστικό πόλεμο.
Βέβαια όλες αυτές οι ειρηνιστικές ενέργειες και τα ανοίγματα προς τον έξω κόσμο έπρεπε κάποτε να γίνουν, όχι όμως «εν μια νυχτί» και χωρίς να ληφθούν οι ανάγκες διασφάλισης του καθεστώτος και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας.
Στις 25 του Μάη του 1955 ο Χρουστσώφ επισκέπτεται το Βελιγράδι και απευθύνεται προς το στρατάρχη Τίτο με τα λόγια: «θέλω να εκφράσω τη λύπη της Σοβιετικής Κυβέρνησης γι΄ αυτά που έχουν συμβεί ανάμεσα στις δυο χώρες κατά την εποχή του Στάλιν…». Σαν να αγνοούσε ο Χρουστσώφ ότι ο Τίτο υπήρξε ο πρώτος κομμουνιστής ηγέτης που έθεσε εν αμφιβόλω τη μαρξιστική πολιτική και στράφηκε σε συνέχεια προς την φιλελεύθερη σοσιαλδημοκρατία, με όλα τα επακολουθήσαντα δεινά, (όπως αποδείχτηκε αργότερα) για την ίδια του τη χώρα.
Στις 14 Φλεβάρη του 1956, κατά την έναρξη του 20ου Συνεδρίου του ΚΚΣΕ σε μια ανεπίσημη έκθεσή του ο Χρουστσώφ αναφέρεται στο Στάλιν με τα λόγια «… Ο Στάλιν υπήρξε ένας τύραννος που προκάλεσε μεγάλα δεινά τόσο στη χώρα του και στο λαό του όσο και στην ίδια την ιδεολογία του κομμουνισμού. Καιρός είναι να απαλλαγούμε από την προσωπολατρία του…».
Οι σύνεδροι, είτε επειδή δεν θεώρησαν σοβαρές τις δηλώσεις του Χρουστσώφ, είτε από φόβο ή συμφέρον δεν αντέδρασαν όσο θα ΄πρεπε, πιστεύοντας ότι τα λόγια του δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να οδηγήσουν, τελικά, σε ανατροπή του καθεστώτος και του ίδιου του κράτους της Σοβιετικής Ένωσης.
Συνεργάτης του Χρουστσώφ την περίοδο αυτή ήταν το παλαιό μέλος του Πολιτικού Γραφείου, Μικογιάν ο οποίος μιλώντας στο συνέδριο καταφέρθηκε εναντίον του Στάλιν.
Η θέση του Χρουστσώφ για την προσωπολατρία δεν είχε αντίκτυπο μόνο στη Σ.Ε. αλλά και σε άλλες χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, όπου οι διάφοροι αναθεωρητικοί σοσιαλιστικής προέλευσης υιοθέτησαν χωρίς καμιά επιφύλαξη τις απόψεις του Χρουστσώφ. Στην Ελλάδα π.χ. καταδικάζεται από το ΚΚΕ ο Ζαχαριάδης και η πολιτική του, στην Ουγγαρία δικαιώνεται ο Ιμρε Νάγκυ, ο αρχηγός της αντισοβιετικής εξέγερσης, και επανεγγράφεται στον Ουγγρικό Εργατικό Κόμμα.
Ο αντισταλινισμός του Χρουστσώφ εκδηλώνεται την ίδια εποχή και με μια καθαρώς προδοτική και αντισοβιετική πράξη με την υπογραφή εσπευσμένα μια συνθήκης ειρήνης με την Ιαπωνία που συνοδεύεται από την επιστροφή στην Ιαπωνία μιας ομάδας νησιών, που αποτελούσαν ρωσική κτήση, μαζί με τις Κορίλες και Σαχαλίκη.
Όλες αυτές οι ενέργειες του Χρουστσώφ δεν βρήκαν σύμφωνους μερικούς συνεργάτες του, όπως οι, Μολότωφ, Καγκάνοβιτς, Μαλένκωφ, Βοροσίλωφ και Μπουλκανιν που αρχικά τον είχαν υποστηρίξει πιστεύοντας στην ανάγκη των μεταρρυθμίσεων και στην κατάργηση της προσωπολατρείας.
Η κατά βάθος αντικομμουνιστική πολιτική του Χρουστσώφ καλύπτεται την περίοδο αυτή από ορισμένες στρατιωτικοτεχνικές επιτυχίες, που επισκιάζουν ουσιαστικά τις διώξεις στελεχών και τις συνεχείς αποκλίσεις από τη λενινιστική γραμμή.
Δυο νέα, κοσμοϊστορικά γεγονότα έρχονται να αμβλύνουν, λίγο αργότερα, την κακή εντύπωση που είχε αρχίσει να προκαλεί στο σοβιετικό λαό η πολιτική του Χρουστσώφ: Η εξαπόλυση δυο τεχνιτών δορυφόρων στο διάστημα και η πρώτη ειρηνική εφαρμογή της ατομικής ενέργειας στη ναυπηγική. Ο γνωστός διεθνώς Σπούτνικ ένα και σπούτνικ δυο με τη σκυλίτσα τη Λάικα και η καθέλκυση του μεγάλου ατομικού παγοθραυστικού Λένιν, με αυτονομία κίνησης, διαρκείας κίνησης ενός έτους.
Στις 27 του Γενάρη του 1958 ο Χρουστσώφ πετυχαίνει και το διορισμό του ως προέδρου και του Υπουργικού Συμβουλίου και γίνεται παντοδύναμος. Πρώτη του πράξη μετά το διορισμό του, υπήρξε η απόφαση για «…μονομερή κατάπαυση όλων των πυρηνικών πειραμάτων..» σαν δείγμα καλής θέλησης προς τις ΗΠΑ απόφαση που έμεινε σε ισχύ πάνω από ένα χρόνο και έδωσε έτσι τη δυνατότητα στις ΗΠΑ να συνεχίσουν τις έρευνες και τα πειράματα, ιδιαίτερα στον τομέα των ατομικών θερμοπυρηνικών όπλων γεγονός που επέτρεψε στην Αμερική να προηγηθεί και πάλι της Σοβιετικής Ένωσης με άμεσο κίνδυνο για την επιβίωση της ίδιας της ΕΣΣΔ. Σε συνέχεια υπογράφει τον ίδιο χρόνο μια προξενική και εμπορική συμφωνία με την Ομοσπονδιακή Γερμανία, παρά τις αντιρρήσεις των κομματικών και κρατικών αρχών των σοσιαλιστικών χωρών τις Ανατολικής Ευρώπης και της Κίνας, αλλά και πολλών σοβιετικών παραγόντων.
Ενδεικτική υπήρξε μια δήλωση του Ουγγρασοβιετικού Συνδέσμου, σύμφωνα με την οποία «…δεν είναι επιτρεπτό ένα σοσιαλιστικό κράτος να λαμβάνει μονομερώς αποφάσεις σχετικά με τις πολιτικοοικονομικές σχέσεις του με κράτη του καπιταλιστικού στρατοπέδου…. Αυτό αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο για την ενότητα των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων…. Το κόμμα που υιοθετεί τέτοιες αποφάσεις είναι δογματικό και σεχταριστικό και δεν μπορεί παρά να χάσει κάθε επαφή με τις μάζες….».
Η αντισταλινική μανία του Χρουστσώφ έφτασε στο σημείο να αλλάξει, όχι μόνο η ονομασία της πόλης «Στάλινγκραντ» σε «Βόλγκογκραντ», αλλά και το μνημείο των πεσόντων κατά την ιστορική ομώνυμη μάχη (στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας) φέρει τη γραφή Volgograd! Είναι όμως σε όλους γνωστό ότι τα ιστορικά τοπωνύμια αναφέρονται με το όνομα που είχαν την εποχή που έλαβε χώρα κάποιο συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, και όχι με το τυχόν νεότερο όνομα.
Κατά την έναρξη του 21ου Συνεδρίου του Κόμματος, προτείνει την υιοθέτηση νέων μέτρων για την οικονομική ανάπτυξη της ΕΣΣΔ, με βάση την προηγμένη τεχνολογία των δυτικών χωρών. Έτσι πετυχαίνει να εγκριθούν διάφορα καθαρώς αντικομμουνιστικά μέτρα, όπως η αύξηση της επιτρεπόμενης ακίνητης ιδιωτικής περιουσίας, η ίδρυση ιδιωτικών επιχειρήσεων εμπορικής και βιομηχανικής δραστηριότητας, η υπό όρους ανάληψη έργων από ξένες εταιρείες, με αντίστοιχη επένδυση ξένων κεφαλαίων κλπ.
Εισηγείται, επίσης, την πλήρη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος, με τα λόγια: «…Για μας σοσιαλιστική δημοκρατία σημαίνει απεριόριστη ανάπτυξη της ατομικής πρωτοβουλίας, και δραστηριότητας του κάθε πολίτη με, παράλληλα, περιορισμό της κρατικής επέμβασης στον οικονομικό τομέα…. Ακόμα, σοσιαλιστική δημοκρατία σημαίνει, για μας, κράτος χωρίς πολιτικούς κρατούμενους….». Επαναφέρει έτσι, για να πετύχει στην εφαρμογή του απώτερου σκοπού του, σε διάφορες κρίσιμες θέσεις όλα τα παλαιά στοιχεία (ηγέτες ή απλά μέλη) της τροτσκιστικής και μπουχαρινικής αντίδρασης, που είχαν απομακρυνθεί από τις θέσεις τους, είχαν δικασθεί για αξιόποινες πράξεις (όπως για ενεργό ή παθητική συνεργασία με τον εχθρό, κατά τη διάρκεια του μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου).
Η διάβρωση του κομμουνιστικού καθεστώτος συνεχίστηκε από τον Χρουστσώφ, χωρίς διακοπές, ως το 1970 με ποικίλους τρόπους, αλλά κυρίως αφενός με την κατασυκοφάντηση της σταλινικής εποχής και, αφετέρου, με την υιοθέτηση όλο και περισσοτέρων μεταρρυθμίσεων (με καθαρώς σοσιαλδημοκρατική τάση), με την προώθηση πάσης φύσεως αντιδραστικών στελεχών στις ανώτερες και ανώτατες κρατικές και κομματικές θέσεις, με τη χαλάρωση τη πολιτικής επαγρύπνησης, με τη συνεχή εισροή ξένων κεφαλαίων (που ευνόησαν τη δημιουργία μιας νέας αστικής τάξης) και με την ευρύτατη προβολή των ξένων προτύπων της καπιταλιστικής κοινωνίας (ιδιαίτερα των Ηνωμένων Πολιτειών).
Φυσικό επακόλουθο υπήρξε η συνέχιση της ίδιας πολιτικής και από τους διαδόχους του, ώσπου εμφανίζονται, στο τέλος, ο Γκορμπατσώφ και ο Γέλτσιν, που διαλύουν κυριολεκτικά το σοβιετικό κράτος και οδηγούν τον λαό σε μια τέλεια εξαθλίωση…
Πηγές: Μήπως είχες δίκιο ο Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς του Δημήτρη Π. Κρέμου.
