Εδώ και καιρό επιθυμούσαμε να γράψουμε ορισμένα πράγματα που αφορούν το ιστορικό προτσές και πως αυτό πραγματοποιείται η και επαναλαμβάνεται τόσο σε παρόμοια κοινωνικοπολιτικά συστήματα, τόσο σε κάθε γεωγραφική περιοχή ξεχωριστά και σε τμήματα της ανθρωπότητας όσο και σε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές.Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός είναι το πιο χαρακτηριστικό
στάδιο επανάληψης της ιστορίας και από προηγούμενα συστήματα(πάντα σε ένα ορισμένο βαθμό και όταν το επιτρέπουν οι συνθήκες ενισχυμένος με νεότερα χαρακτηριστικά).
Ας σταθούμε στα όσα γράφονται και λέγονται εδώ και καιρό από διάφορους πληρωμένους και μη κονδυλοφόρους που καλλωπίζουν με χαρακτηριστική ευχέρεια το σύστημα κάνοντας με ιδιαίτερη ευκολία το άσπρο μαύρο και το κόκκινο του αίματος και της διεκδίκησης επίσης μαύρο.
Το δάνειο των 110 δις Ευρώ από το ΔΝΤ και το νεοσύστατο μηχανισμό στήριξης δεν είναι τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από την ενίσχυση της κερδοφορίας του μεγάλου κεφαλαίου της χώρας. Αποσκοπεί όχι στην εξάλειψη του χρέους, αλλά στην πληρωμή των πιστωτών στις παραγγελίες που έκαναν οι εφοπλιστές σε περίοδο κρίσης και για να γυρίσουν πίσω οι κάθε λογής Λαναράδες πάλι με επιδότηση μιας και στα Βαλκάνια δεν παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο και παρότι έχουν πολλαπλασιάσει τα κέρδη τους.
Αυτό το δάνειο επιβλήθηκε από την άρχουσα τάξη και τα χειραγωγούμενα από αυτήν ΜΜΕ, για να μπορεί η εν λόγω να ολοκληρώνει τα κέρδη της όχι μόνο σε αριθμούς αλλά και σε πραγματική ρευστοποίηση Φυσικά το μάρμαρο για την ολοκλήρωση της κερδοφορίας των "πατριωτών αστών" θα το πληρώσουν οι εργάτες και τα φτωχά λαϊκά στρώματα.
Δεν είναι τυχαίο το παραμύθι της πτώχευσης της χώρας που έχουν προβάλει, α) το πολιτικό προσωπικό της άρχουσας τάξης, β) τα ΜΜΕ και φυσικά γ) οι κάθε λογής "ειδήμονες" που μέχρι χτες δήλωναν πίστη στις μέχρι τώρα εφαρμοζόμενες πολιτικές, ούτε το εκτός τόπου και χρόνου ΠΑΣΟΚικό επιχείρημα ότι καταναλώναμε περισσότερα απ' όσα παράγαμε.
Οι τέσσερις βασικές αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος, δηλαδή οι 1) η αντίθεση της παραγωγής και του κεφαλαίου, 2)η αντίθεση του σκοπού του κεφαλαίου και του σκοπού των παραγωγικών δυνάμεων, 3)η αντίθεση της παραγωγής και της κατανάλωσης, 4) η αντίθεση ανάμεσα στη σχετική οργάνωση της παραγωγής και την αναρχία σε κοινωνική κλίμακα), δεν έχουν βρει φάρμακο(και δεν πρόκειται να βρεθεί) γιατί το κέρδος στο σύστημα αυτό ξεκινάει από την παραγωγή μέσω της κλοπής της υπερεργασίας(υπεραξία). Δεν θα αναλύσουμε τα αυτονόητα ωστόσο όπως είχε αποδείξει ο Μαρξ στην μπροσούρα(πρόκειται για ομιλία του το 1865, στην έδρα του Γενικού Συμβουλίου της λεγόμενης 1ης διεθνούς απαντώντας έτσι στις απόψεις του Τζων Ουέστον σχετικά με τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει μια αύξηση των μισθών). "μισθός, τιμή, κέρδος".
"Όπως ο πολίτης Ουέστον (έγραφε ο Μαρξ) ξέχασε πως ή γαβάθα απ’ όπου τρώνε οι εργάτες είναι γεμισμένη με όλο το προϊόν της εθνικής εργασίας και πως το μόνο που τους εμποδίζει να πάρουν περισσότερα δεν είναι ούτε ή στενότητα της γαβάθας ούτε το λίγο περιεχόμενο της, μα μονάχα το μικρό μέγεθος των κουταλιών τους", έτσι και η συνθήκη του Μάαστριχ και η στρατηγική της Λισσαβόνας για την Ε.Ε του 2020, (αυτά επισπεύδονται σήμερα) μικραίνουν τα κουτάλια της εργατικής τάξης ολοένα περισσότερο σε μια εποχή που υπάρχει τόσος πλούτος ικανός να θρέψει την ανθρωπότητα όχι μόνο μια αλλά για πολύ περισσότερες φορές.
Έχει σημασία να δούμε τις βασικές μαρξιστικές θεωρητικές αρχές που αφορούν τον μισθό, την τιμή και το κέρδος για να προχωρήσουμε παρακάτω και να βγάλετε τα αναγκαία συμπεράσματα σας γιατί είναι καθήκον να είμαστε όλη την ώρα στους δρόμους.
Στον καπιταλισμό τόσο στον προμονοπωλιακό όσο και στο μονοπωλιακό ο μισθός εργασίας είναι η έκφραση σε χρήμα της αξίας(του συνόλου της κοινωνικής εργασίας δηλαδή), η τιμή της εργατικής δύναμης . "Ο μέσος όρος που καταβάλει η εργοδοσία στον εργάτη είναι πολύ κατώτερος από την αξία που δημιουργεί στην εργασία του ο τελευταίος. Η αποζημίωση της αξίας της εργατικής δύναμης με τη μορφή του μισθού αποκρύπτει τον χωρισμό της εργάσιμης ημέρας σε αναγκαία και πρόσθετη, σε πληρωμένη και απλήρωτη εργασία. Έτσι ο μισθός στον καπιταλισμό καλύπτει την εκμετάλλευση των εργατών από τον καπιταλιστή".*
"Η Τιμή είναι η έκφραση σε χρήμα της αξίας του εμπορεύματος Οι τιμές διαμορφώνονται αυθόρμητα και κυμαίνονται γύρω στην αξία(στην απλή εμπορευματική παραγωγή) είτε την τιμή παραγωγής(στην καπιταλιστική οικονομία) σε εξάρτηση από την προσφορά και τη ζήτηση. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού η μεγαλύτερη μερίδα των εμπορευμάτων πωλείται σε μονοπωλιακές τιμές".**
"Το κέρδος εκφράζει εκείνη την οικονομική κατηγορία που με τη σειρά της εκφράζει τα χρηματικά αποτελέσματα της οικονομικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων
Το κέρδος στον καπιταλισμό αποτελεί παραλλαγμένη μορφή υπεραξίας, είναι το αποτέλεσμα της εκμετάλλευσης της εργασίας των μισθωτών εργατών. Εκφράζει το σκοπό της καπιταλιστικής παραγωγής και αποτελεί πλεόνασμα πάνω από τα έξοδα παραγωγής."***
Στον μονοπωλιακό καπιταλισμό διαμορφώθηκαν και οι προϋποθέσεις για την εξαγωγή μονοπωλιακού κέρδους.
Είναι φανερό, με την μαρξιστική-λενινιστική ανάλυση, την μοναδική πραγματική και επιστημονική όσον αφορά την κοινωνική παραγωγή, πως ένα προϊόν μέχρι να φτάσει στα χέρια μας είναι πολλές φορές φτηνότερο από την πραγματική του τιμή και πολύ πιο ακριβό γιατί αποδεχόμαστε να παράγουμε τα προϊόντα και να μην αμειβόμαστε σύμφωνα με τις εργατοώρες και τις ανάγκες τις κοινωνίας, δηλαδή αποδεχόμαστε (οχι φυσικά συνειδητά)τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ατομική παραγωγή(δεν υπήρξε ποτέ εξάλλου), γιατί ότι υπάρχει γύρω μας έχει υποστεί τέτοια κοινωνική διαδικασία επεξεργασίας, μεταποίησης μέσα στην ίδια την παραγωγή, έχει φορτωθεί, ξαναφορτωθεί και ξαναμεταφορτωθεί , μεταφερθεί και ξαναμεταφερθεί από γη και θάλασσα σε τέτοιο βαθμό μετά από αυτήν, που αποκλείεται να είναι ατομική και στην τιμή εκφράζονται όλες προεκτάσεις και προϋποθέσεις παραπέρα εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, δηλαδή δεν εκφράζονται πουθενά αυτές οι αξίες.
Αν κάτι έπρεπε να είναι σε χαμηλή τιμή θα έπρεπε να είναι τα είδη πρώτης ανάγκης και να εκφράζονται από τη σχέση των αναγκών της κοινωνίας και των αναγκαίων δαπανών εργασίας διαμέσου της σχεδιασμένης παρέμβασης του κράτους, αυτό όμως είναι σοσιαλισμός
και στις σημερινές καπιταλιστικές συνθήκες τέτοια ζητήματα δεν μπορούν να γίνουν πραγματικότητα
Φυσικά το κάθε ζήτημα πρώτης γραμμής δεν μπορεί να μετατίθεται μόνο για το σοσιαλισμό μιας και μέσα στον καπιταλισμό υπάρχουν ανθρώπινες ανάγκες, ωστόσο είναι αντικειμενικό πως σήμερα και κάτω από τη λυσσαλέα επίθεση του μεγάλου κεφαλαίου δεν μπορείς να κάνεις και πολλά πράγματα για το στρατηγικό στόχο.
Αυτό που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να παλέψει για να αλλάξει τις συνειδήσεις και τους συσχετισμούς δυνάμεων στα πρωτοβάθμια κ.ο.κ σωματεία, αυτά να αποκτήσουν πολιτικά χαρακτηριστικά και βάλουν πλάτη αρχικά για αμυντικά μέτρα τα οποία φυσικά για να σταθεροποιηθούν χρειάζεται επαγρύπνηση, σκληρή περιφρούρηση και συνεχή πάλη για το σοσιαλισμό. Χωρίς τα παραπάνω με "τρεϋντ - γιουνιονιστικές" μέθοδες ακόμα και όταν υπάρχουν καλές προθέσεις, χωρίς να υπάρχει το πολιτικό δια ταύτα που να πηγαίνει παραπέρα την ταξική πάλη, προοπτικά δεν μπορεί να επιτευχθεί κανένα αντικειμενικό αποτέλεσμα και απ' ότι είδατε δεν μιλήσαμε καθόλου για τις συμβιβασμένες ηγεσίες των ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ.
Η ανάγκη του κεφαλαίου είναι να ισχυροποιείται ολοένα και περισσότερο, να εκφράζει το σκοπό της καπιταλιστικής παραγωγής να πραγματοποιεί ολοένα και μεγαλύτερα πλεονάσματα σε σχέση με τα έξοδα παραγωγής και τέλος να δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις για την εξαγωγή μονοπωλιακού κέρδους.
Το κεφάλαιο ("η αξία δηλαδή που φέρνει υπεραξία με την εκμετάλλευση των μισθωτών εργατών από την καπιταλιστική εργοδοσία, πραγματοποιείται σε ένα προτσές οξύτατης ταξικής πάλης ανάμεσα στις δυο βασικές ανταγωνιστικές τάξεις της καπιταλιστικής κοινωνίας το προλεταριάτο και την αστική τάξη" έγραφε ο Μαρξ), σήμερα σε συνθήκες εντονότατων ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων συνενώνεται μόνο και μόνο για να επιτεθεί στην εργατική τάξη της κάθε χώρας ξεχωριστά και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Όμως και αυτό δεν του φτάνει. Το κεφάλαιο δεν ξεζουμίζει μόνο τους εργάτες μετακυλύει την πίεση του προς τα μικρά και μεσαία στρώματα της πόλης και του χωριού με κάθε τρόπο είτε με εμπορευματοπαραγωγικούς τρόπους προκαθορισμένους από αυτό, είτε με τη μορφή του πιστωτών που επενεργούν πάνω στα εν λόγω στρώματα με την παροχή η όχι πιστώσεων(σε συνθήκες κρίσεις). Οι τράπεζες σήμερα στον ΚΜΚ δεν είναι τίποτα άλλο από την πιο ολοκληρωμένη μορφή συγκέντρωσης και της συγκεντροποίησης της παραγωγής και του κεφαλαίου και φυσικά επαναδιαμορφώνει προς τα πάνω την εξαγωγή μονοπωλιακού κέρδους.
Καλά και απαραίτητα τα θεωρητικά σχήματα για την κατανόηση των όσων ζούμε σήμερα, πάμε στο δια ταύτα ξανά για να γίνει ακόμα πιο κατανοητό γιατί η εμπλοκή του ΔΝΤ και του μηχανισμού στήριξης ήταν μέσα στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ γιατί πολύ απλά με αυτούς τους μηχανισμούς και με το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, η συνθήκη του Μάαστριχ και οι επόμενες θα μπορούσαν να ολοκληρωθούν Το ΔΝΤ και ο μηχανισμός στήριξης δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να ζητούν την απαρέγκλιτη εφαρμογή όλων των αντιλαϊκών συνθηκών. Αρκεί να ρίξει κανείς το βλέμμα του στο παρελθόν και να θυμηθεί τι αντιλαϊκές πολιτικές εφαρμόζονται εδώ και 12 χρόνια και πως καταρρίπτονται παραμυθάρες του είδους "καταναλώναμε περισσότερα απ' όσα παράγαμε", η τι έλεγε η "Πράσινη Βίβλος" για το ασφαλιστικό.
Με τα 700 δισ. που επιχορηγήθηκαν οι τράπεζες σε όλη την Ε.Ε από το μηχανισμό στήριξης και το ΔΝΤ, δεν έγινε τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από την πραγματοποίηση της ανολοκλήρωτης υπερκερδοφορίας των τραπεζών. Η αντιλαϊκή πολίτικη που εφαρμόζουν παντού σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο και σε όλη την καπιταλιστική ΕΕ, πρέπει να ενταθεί ακόμα παραπέρα ούτως ώστε τα μη καλυμμένα δάνεια των τραπεζών(που σε αριθμούς μεταφράζονται σε κέρδη), να γίνουν πραγματικά κέρδη.
Έτσι λοιπόν όλοι οι παραπάνω μηχανισμοί με προμετωπίδα την Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα κόβουν πληθωριστικό χρήμα πάντα με το πως εννοούν αυτοί τον πληθωρισμό(τη σχέση των κερδών τους και τα εσόδων των λαϊκών στρωμάτων), αλλά για να μην παραμείνει "πληθωρισμένο" αυτό, δηλαδή να μην πέσουν έξω οι αριθμοί τους και για να γεμίσουν οι "τσεπάρες" τους από ζεστό χρήμα θα πρέπει να αδειάσουν νομοτελειακά οι τσέπες των λαών, να αφαιρεθούν από αυτούς και τα ελάχιστα εναπομείναντα δικαιώματα τους.
Η ιστορία ήταν πάντα αποτέλεσμα της ταξικής πάλης. Ακόμα και ο Παρθενώνας που θαυμάζει ολόκληρος ο αστικός κόσμος, το κόσμημα της Αθηναϊκής δημοκρατίας(όπως ονομάζουν οι αστοί ιστορικοί το κοινωνικό - λειτουργικό σύστημα της εποχής), είναι αποτέλεσμα των 100.000 δούλων της εποχής**** που η εν λόγω είχε και ζούσαν στο λεκανοπέδιο την εποχή που χτίστηκε. Ήταν και αυτή αποτέλεσμα της μεγαλύτερης τιμής που μπορεί να έχει ένα άνθρωπος της εργασίας και μάλιστα κάτω από συνθήκες απόλυτης σκλαβιάς.
Να μην ξεχνάμε πως η "Αθηναϊκή Δημοκρατία" έκανε συχνά πυκνά πολέμους και έριχνε στις σφαγές της, μέρος των δούλων για να μην αποκτήσουν αυτοί δικαιώματα και οι αιχμάλωτοι της αντικαθιστούσαν τους προηγούμενους...
Εμείς προσωπικά, όχι μόνο δεν αισθανόμαστε καμία ντροπή για το "ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΞΕΣΗΚΩΘΕΙΤΕ" που ξεδιπλώθηκε στον "Ιερό Βράχο", αλλά είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι γιατί η ίδια ιστορία σαν επαναλαμβανόμενο γεγονός πότε σα φάρσα και πότε σα τραγωδία σε συγγενή κοινωνικοπολιτικά συστήματα, πως δεν ξέχασε ακόμα και τους τότε οικοδόμους της και να είστε σίγουροι πως δεν θα ήθελαν οι νεότερες γενιές να ζήσουν με τους όρους που έζησαν και δούλεψαν αυτοί.
Η ιστορία είτε μας αρέσει είτε όχι ήταν πάντα αποτέλεσμα της ταξικής πάλης και όσο υπάρχουν εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι αυτό θα είναι...
Radio Collectiva
ΥΓ Οι υποσημειώσεις * ** &*** είναι από το Σύντομο Κοινωνικό Πολιτικό Λεξικό του Δ. Κασιούρα Δόκτορα Φιλοσοφίας.
YΓ**** Οι δούλοι ήταν αλλοδαποί, κυρίως νομάδες όπως οι νομάδες Β.Αφρικανοί και οι πρώιμοι Σαρακίνοι, οι Σαυρομάτες, οι Οσσέτες και οι Αλανοί καθώς και οι ξώμαχοι λεγεονάριοι τοξότες όπως οι Σκύθες και Σόκολοι, και αποτελούσαν τα λάφυρα των ηττημένων των πολέμων. Οι νομάδες ήταν κάτι άλλο, περιφέρονταν από πόλη κράτος σε πόλη κράτος που τους αγόραζαν οι αριστοκράτες και τους πουλούσαν σε άλλους αριστοκράτες της εποχής για να τους έχουν τσάμπα και φυσικά τους φόρτωναν όλα τα κακά, ενώ όταν οι δούλοι ήταν έτοιμοι να ζητήσουν κάποιο δικαίωμα τους έριχναν σε κάποιο πόλεμο και όλα γυρνούσαν ξανά στο μηδέν.
ΥΓ 2
Το σύνθημα κάποιων φιλότεχνων "η τέχνη απελευθερώνει", είναι ίδιο και απαράλλαχτο με το χυδαίο και φασιστικής προέλευσης "η εργασία απελευθερώνει του ναζιστή κοινωνιολόγου Γιούντερ... Όπως η εργασία εξανθρώπισε τον άνθρωπο από τον πίθηκο, έτσι και η τέχνη και η επιστήμη τον πήγε ένα βήμα παραπέρα, ωστόσο όταν αυτά αποτελέσουν τέτοιου είδους ιδεολόγημα, όχι μόνο δεν εξελίσσουν την ανθρωπότητα και τις πρωτοπόρες κινητήριες δυνάμεις που είναι αυτές τις χειρωνακτικής εργασίας και μόνο αυτές, αλλά την εξανδραποδίζουν στην λογική της αλλοτρίωσης και του αιώνιου βαστάζου, χωρίς να υπάρχει αντικειμενική τάση για το άνω θρώσκω. Ανάμεσα σε έναν έντιμο "διανοητή" και έναν "ανέντιμο" χειρωνάκτη χωρίς πολύ σκέψη θα προτιμήσουμε τον δεύτερο...
Ο πρώτος θέλει να ιδιοποιηθεί τους καρπούς της παραγωγής, ενώ ο δεύτερος είναι η ίδια η παραγωγή....
Αν κάποτε η διανόηση έλθει ως συνέχεια της χειρωνακτικής εργασίας, όπως προήλθε και η σκέψη, τότε και η αντίθεση ανάμεσα στην πνευματική εργασία και την χειρωνακτική θα έχει πάψει.
Μέχρι τότε όμως που "ο καθένας ανάλογα με την ικανότητα του θα παράγει στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του", η διανόηση θα αποτελεί αντικείμενο που θα πρέπει να υπόκειται στον συνεχή κοινωνικό έλεγχο από αυτούς που βγάζουν πάντα το φίδι από την τρύπα τους ΕΡΓΑΤΕΣ...
Φυσικά και ανάμεσα στην εργασία, όπως και στην διανόηση υπάρχει η αντίθεση ανάμεσα στην εκτελεστική και επιτελική εργασία που θα συνεχίσει αν υπάρχει και ως αντίφαση και ως αντίθεση αλλά και ως συνέχεια της ταξικής πάλης που φυσικά συνεχίζεται στον σοσιαλισμό, αλλά και στην ίδια την διαστρωμάτωση της εργατίκής τάξης, των στρωμάτων της διανόησης ως στοιχείο της σοσιαλίστικής οικοδόμησης.
O σοσιαλισμός είναι η πρώτη βαθμίδα του κομμουνιστικού κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, δεν είναι αυτόνομος κοινωνικοοικονομικός σχηματισμός. Eίναι ο ανώριμος, πρώιμος κομμουνισμός.
H πλήρης επικράτηση των νομοτελειών του κομμουνισμού προϋποθέτει το ξεπέρασμα των στοιχείων ανωριμότητας που χαρακτηρίζουν την κατώτερη βαθμίδα του, το σοσιαλισμό.
Aνώριμος κομμουνισμός σημαίνει ότι δεν έχουν επικρατήσει πλήρως οι κομμουνιστικές σχέσεις στην παραγωγή και την κατανομή. Iσχύει ο βασικός νόμος του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής: “Αναλογική παραγωγή για τη διευρυμένη ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών”.
Kοινωνικοποιούνται τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, αλλά αρχικά παραμένουν μορφές ατομικής και ομαδικής ιδιοκτησίας, που αποτελούν βάση για την ύπαρξη εμπορευματοχρηματικών σχέσεων. Διαμορφώνονται μορφές παραγωγικών συνεταιρισμών, όπου το επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων ακόμη δεν επιτρέπει την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. Oι μορφές ομαδικής ιδιοκτησίας αποτελούν μεταβατική μορφή ιδιοκτησίας, ανάμεσα στην ατομική και την κοινωνική, και όχι ανώριμη μορφή κομμουνιστικών σχέσεων.
Eνα μέρος των κοινωνικών αναγκών καλύπτεται καθολικά δωρεάν. Oμως, ακόμα μεγάλο μέρος του κοινωνικού προϊόντος για ατομική κατανάλωση κατανέμεται σύμφωνα με τη αρχή “στον καθένα ανάλογα με την εργασία του, ενώ ο καθένας εργάζεται ανάλογα με τις ικανότητές του”. Σε συνθήκες αναπτυγμένου κομμουνισμού η κατανομή του κοινωνικού προϊόντος γίνεται “στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του”.
Στο σοσιαλισμό, στη βάση της οικονομικής ανωριμότητάς του, παραμένουν κοινωνικές ανισότητες, διαστρωματώσεις, ουσιαστικές διαφορές ή και αντιθέσεις, όπως ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, στους εργαζόμενους της πνευματικής και της χειρωνακτικής εργασίας, στους εργάτες υψηλής και χαμηλής ειδίκευσης, οι οποίες πρέπει σταδιακά, σχεδιασμένα να εξαλείφονται.
Kατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, η εργατική τάξη σταδιακά, και όχι ενιαία, αποκτά τη δυνατότητα να έχει ολοκληρωμένη γνώση των διαφορετικών τμημάτων της παραγωγικής διαδικασίας, της επιτελικής δουλειάς, ουσιαστικό ρόλο στην οργάνωση της εργασίας. Ως συνέπεια των δυσκολιών αυτής της διαδικασίας είναι ακόμη δυνατό εργαζόμενοι, με διευθυντικό ρόλο στην παραγωγή, εργαζόμενοι της πνευματικής εργασίας και υψηλής επιστημονικής ειδίκευσης, να αυτονομούν το ατομικό ή και το ομαδικό συμφέρον τους από το κοινωνικό συμφέρον, να διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο από το συνολικό κοινωνικό προϊόν, αφού δεν έχει κυριαρχήσει η “κομμουνιστική στάση” απέναντι στην εργασία.
